انواع پرداخت و فرآوری سنگهای طبیعی (فینیشینگ)
سنگ های طبیعی پس از استخراج از معادن به صورت کوپ و انتقال به سنگبری ها، فرآیند فرآوری را طی می کنند تا برای استفاده و نصب در ساختمان آماده شوند. (در مقاله کوپ سنگ به مراحل اولیه آن اشاره کردیم)
سنگها را با توجه به نوع، کاربرد و کیفیتی که دارند فرآوری میکنند. هر چند کیفیت اولیه سنگ به معدن و آنالیز آن وابسته است، اما فرآوری نیز می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بر کیفیت آن داشته باشد. فرآوری سنگ، طبیعت و ذات سنگ را بیشتر به نمایش می گذارد.
به طور کلی مراحل فرآوری سنگ های ساختمانی بدین شرح می باشد:
۱- مرحله برش سنگ
سنگ‌هایی که به صورت کوپ یا بی‌قواره به کارخانه سنگبری منتقل می شوند ابتدا باید در ابعاد مناسب برش داده شوند.
نوع دستگاه و روش برش سنگها، با توجه به سنگ و جنس آن انتخاب می شود.
- برش به وسیله‌ی اره: اره ها با تیغه های الماسه به صورت موازی در کنار هم قرار گرفته و سنگ را برش می دهند.
- برش سنگ به وسیله قله‌بُر: دیسک های گِرد به صورت موازی در کنار یکدیگر قرار گرفته و به کمک سگمنت‌های الماسه‌ای که روی خود دارند، کوپ سنگ را در قطرهای برابر برش می‌دهند.
- برش سنگ به وسیله سیم برش: از جدیدترین ابزارهای برش سنگ است که برای برش سنگ های نرم وسخت کاربرد مناسبی دارد.
۲- مرحله‌ی ساب سنگ
• مرحله دوم بعد از برش سنگ، ساب و پولیش می باشد.ساب و پولیش هر سنگ با توجه به نوع آن متفاوت است زیرا با توجه به نرم یا سخت بودن سنگ، از ساینده ها و سری های مخصوص استفاده می کنند.در این مرحله سطوح اضافه سنگ سابیده و حفره های آن با مواد مخصوص پر شده و پس از رفع ایرادات سنگ برای مرحله بعد آمادده می شود.
۳- تقویت سنگ
برای تقویت و استحکام بیشتر سنگ های ساختمانی در فرآوری سنگ، از شیوه های مختلفی مثل استفاده از توری رزین در پشت سنگ، بهره می برند.
استفاده از توری پشت سنگ، استحکام آن را به شکل قابل توجهی افزایش داده و کمک زیادی به چسبندگی بالای آن به ملات می‌کند. برای سنگ‌هایی که تخلخل کمی دارند استفاده از توری می‌تواند بسیار مفید باشد.
۴- بهبود کیفیت سنگ
در این مرحله از روش های گوناگونی برای افزایش مقاومت و زیبایی سنگ استفاده میشود.از جمله:
• به کار بردن تقویت کننده ها
تقویت کننده ها رابا توجه به نوع سنگ، برای جلوگیری از شکستن سنگ به کار می برند.چسب های تقویت کننده از باز شدن ترک ها و شیارهای سنگ جلوگیری کرده و موجب افزایش مقاومت سنگ میشوند.
• رنگ کردن سطح سنگ
روش های مختلفی مثل استفاده از واکس ها و بتونه های رنگی برای رنگ کردن سطح سنگ وجود دارد که دوام و کارایی لازم را ندارند.
امروزه برای رنگ کردن سنگ بیشتر رنگ آمیزی تحت فشار مورد استفاده قرار می گیرد.به این صورت که سنگ تحت فشار قرار گرفته تا رنگ وارد بافت سنگ شود.این روش ظاهر طبیعی ترو زیبایی دو چندان به سنگ می بخشد.
• رزین کاری سنگ
برای پر کردن تخلخل در سطح برخی از سنگها و افزایش مقاومت و زیبایی آنها، از موادی مانند ماستیک‌های اپوکسی و یا پلی‌استر و انواع روغن‌های جلا، لاک، اکریلیک و … استفاده میشود. این کار باعث استحکام و زیبایی بیشتر، کاهش جذب آب، مقاومت در برابر سایش و … میشود.
رزین اپوکسی دارای قیمت بیشتری نسبت به رزین پلی‌استر می‌باشد و در مقابل اشعه خورشید از مقاومت بیشتری برخوردار است (در مقابل نور خورشید زرد نمی‌شود) و با غلظت و زمان‌گیرش کمتر، نفوذپذیری بیشتری در سنگ دارد و این باعث راحتی کار رزین میشود.
۵- پرداخت نهایی سطح سنگ
پرداخت سنگ مرحله مهمی از آماده سازی و فرآوری سنگ به شمار می رود. جهت استفاده از سنگها در فضاهای مختلف ساختمان لازم است بر روی سطح آنها پرداخت‌هایی متناسب با فضایی که قرار است در آنجا استفاده شود، انجام گیرد. پرداخت یا فینیشینگ سطح سنگ به شیوه‌های متنوعی انجام میشود. هر یک از شیوه‌ها خاصیت ظاهری خاصی به سنگ می‌دهند. در زیر برخی از مهم‌ترین موارد را در بین آنها معرفی می‌کنیم.
تیشه‌زنی
تیشه زنی جزو اولین پرداخت های بشر بر روی سنگ بوده که از زمانهای بسیار دور به صورت دستی و توسط تیشه بر روی سنگها انجام میدادند. سطح سنگ تیشه‌ای حالت زبری خاصی مانند ناخنی و تیزی دارد. امروزه با وجود دستگاه های مختلف، کمتر از تیشه دستی استفاده می شود. در تیشه ماشینی، با تغییر در سرعت دستگاه و تعداد الماسه های آن، کیفیت فرآوری تیشه بر روی سطح سنگ تغییر خواهد کرد؛و در صورتی که سطح سنگ تیشه‌ای کاملاً یکدست، توپر و اصطلاحاً بدون کچلی باشد، می توان گفت که بهترین کیفیت را دارا می باشد.
سنگ های گرانیت، تراورتن و سنگ مرمریت معمولا برای تیشه زنی انتخاب می شوند.سنگ تیشه ای شده از حالت لیز بودن خارج و سطح آن دارای اصطکاکمی باشد و بیشتر در فضاهای زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- سنگ کف و محوطه
- اطراف استخر
- فضاهای عمومی و پرتردد
- مناطق سردسیر و پرباران
- سنگ پله
- سنگ نما
- سنگ درپوش
* گاهی سنگ های تیشه ای را چرمی نیز می کنند تا جرم گیری آن به حداقل رسیده و کمتر کثیف شوند.
* پس از تیشه ای کردن برخی از سنگ ها، ممکن است حالت خمیدگی و یا اصطلاحاً تاب برداشتن ایجاد شود؛ دو علت اینکه برخی از سنگ های تیشه ای تاب دارند این است که:
۱- در ضخامت کم برش می خورند
۲- قد سنگ بلند است
بنابراین اگر سنگی همزمان نازک و بلند باشد، تحت فشار و حرکت دستگاه تیشه، اصطلاحاً تاب بر می دارد. پس بهتر است از سنگ های ضخیم و نسبتا کوتاه برای تیشه ای شدن استفاده شود.
پولیش
در این روش ازپد های پایه سیمانی، اسیدی, رزینی و … برای سایش سنگ به صورت مکانیکی استفاده می شود تا سطح سنگ براق و درخشان شود. این روش بهترین و پرکاربردترین روش سایش و پرداخت سنگ است که درخشندگی آینه مانندی به سطح سنگ می بخشد و در انواع مختلف سنگ مورد استفاده قرار می گیرد.
سنگ پولیش شده به دلیل زیبایی و ویژگی های منحصر به فرد، تقریباً در همه جا به ویژه فضاهای داخلی استفاده می شود از جمله:
- سنگ نمای ساختمان
- دیوارهای داخلی
- کف‌پوش های داخلی
- سنگ کانتر آشپزخانه و بین کابینتی
- سرویس های بهداشتی و…
*سطح سنگ ساب خورده و پولیش شده صیقلی و لیز می باشد، در محیط های مرطوب باید این نکته را در نظر داشت.
*میزان ساب‌پذیری سنگها با یکدیگر متفاوت بوده و همه را نمی‌توان تا یک اندازه ساب زد.
* برای عملیات پولیش، سطح سنگ باید کاملا سالم باشد، در صورت وجود شکستگی یا ترک در سنگ، قبل از انجام عملیات ساب، توری رزین روی آن انجام میگیرد.
بوش همر
بوش همر با سایش سنگ بوسیله مقاطع فولادی برای شکستن سطح و ایجاد ظاهری زبر و ناصاف انجام می شود.
در این روش پدهای همری و برخی از پدهای بر پایه سیمان با حرکت دورانی و چکشی، باعث می شود سطح سنگ به صورت سوزنی و یا شبیه سندبلاست شده و مانع از لیز خوردن می شود.
سنگ هایی مانند کریستال لایبید و مرمریت لاشتر قابلیت بوشهمر دارند.
چرمی کردن سنگ
سنگ های چرمی شده، برخلاف سنگ های ساب خورده براق و صیقلی نیستند و سطح طبیعی و نسبتاً مات دارند. فرآوری چرمی برای سنگ هایی که سطح یکدستی ندارند اجرا می شود زیرا در صورتی که سنگ دارای سطح یکدست و همگن باشد، پس از فرآوری، ناهمواری هایی که در واقع دلیل زیبایی و طبیعی شدن این فرآوری است را ندارد.
در روش فرآوری چرمی در واقع عیوب سنگ پوشانده شده و با نمایش شفاف و واضح بافت سنگ، عمق و جلوه بصری خاص و زیبایی در سنگ ایجاد می شود. همچنین اثر انگشت و لکه بر روی این سنگ کمتر به جا مانده، بنابراین مراقبت و نگهداری از آن راحت تر است.
فرآوری چرمی بر روی برخی از سنگ ها مثل تراورتن و برخی از گرانیت ها قابل اجراست.
سنگ های چرمی شده را غالباً برای فضاهایی از قبیل:
– فضاهای داخلی و لابی ها
– دیوار بین کابینت ها
– اطراف استخرها و مناطق مرطوب
– محوطه سازی
– سنگ دیوار پارکینگ و… به کار می برند
*در زمان نصب و بندکشی سنگ های چرمی شده باید در نظر داشته باشید که ناهمواری های اطراف بندکشی توسط ملات پر و هموار نشود. (نصاب های حرفه ای روش های مخصوصی برای این امر دارند.)
هوند
سنگهای پرداخت شده به روش هوند، سطحی کاملاً صاف دارند؛ برخلاف فرآوری پالیش، فرآوری هوند خاصیت انعکاسی و بازتابنده ندارد، بلکه سطح سنگ هوند شده، مات بوده و نور بسیار کمی را منعکس می کند.
سنگ های هوند شده در معرض حداقل خراش و خط افتادگی بوده و در هنگام خیس شدن کمتر لغزنده هستند، از این رو استفاده از سنگ هوند شده برای این فضاها پیشنهاد می شود:
– فضاهای پراستفاده مثل میزهای کار و پیشخوان ها
– راه پله ها و فضاهایی با تردد بالا
– دیوارها و کف حمام ها
– آشپزخانه ها
– لبه های استخر و…
آنتیک
فرآوری آنتیک بافت زیبا، طبیعی و کلاسیک را در سنگ ایجاد می کند. معمولا سنگ های تراورتن برای این فرآوری پیشنهاد می شود. سنگ را هم می توان به روش مکانیکی و استفاده از لقمه های مخصوص آنتیک کاری کرد و هم با استفاده از اسید.
– در روش مکانیکی، سنگ مورد نظر را در محفظه ای به همراه ساچمه های فلزی یا سنگ های محکم تر قرار می دهند و سطح روی سنگ با لقمه های مخصوص شکل می گیرد.
– در روش اسیدی، سطح روی سنگ را با اسید شستشو می دهند تا تبدیل به آنتیک شود. از معایب این روش باید به این نکته اشاره کرد که اسید معمولا به طور کامل از سنگ خارج نشده و تا مدتها باعث خوردگی سنگ می شود.
مضرس‌کاری
این شیوه خود روش‌های متنوعی هم‌چون فلیم کردن دارد. سنگ‌هایی که به این شکل پرداخت میشوند، سطحی ناصاف و زبر دارند.
فِلیم کردن
در روش فلیم کردن سطح روی سنگ را با شعله زیاد آتش می‌سوزانند که هم به‌صورت دستی و هم توسط ماشین‌های مخصوص انجام میشود. این عملیات باعث ایجاد ناصافی و زبری بر روی سنگ میشود و در سنگ های مختلف نقش و نگار متفاوتی ایجاد می شود. سنگ های گرانیت و برخی از مرمریت ها و سند استون ها برای فرآوری فلیم مناسب هستند اما سنگ هایی مانند کریستال و تراورتن ها برای فرآوری فلیم پیشنهاد نمی شوند.
موارد استفاده سنگ های فلیم شده:
- پله های محوطه و ایجاد زبری بر لبه پله های پرتردد
- سنگ کف محوطه
- درپوش
- دیوارهای داخلی و خارجی
* بهتر است در زمان اجرای عملیات فلیم کردن سنگ خیس باشد تا کمتر دچار آسیب و پریدگی شود.
* روش دیگر مضرس کاری سند بلاست و شات بلاست است. در روش سندبلاست سطح سنگ بوسلیه ماسه‌های پرفشار و در شات بلاست با ساچمه‌های فلزی زبر می شود. میزان زبری و ناهمواری سنگ در هر دو این روش‌ها با توجه به مدت‌زمان قرارگیری سنگ در دستگاه مشخص میشود.
فلیم چرمی:
ترکیب دو پرداخت فلیم و چرمی سطح نسبتا ناهمواری را ایجاد می کند که زبری فلیم را ندارد.
روش هایی که درباره شان گفتیم همگی روش های پایه ای هستند که از دیرباز مورد استفاده قرار می گرفتند؛ اما از آنجایی که برای خلاقیت و هوش بشر هیچ نقطه پایانی وجود ندارد، در چند سال اخیر شاهد ابداع پرداخت های جدیدی هستیم که همگی وام گرفته از پرداختهای قدیمی هستند اما چاشنی خلاقیت و تنوع به آنها اضافه شده است. در ادامه چند مورد از آنها را بررسی خواهیم کرد.
فرآوری و پرداخت نهایی (فینیشینگ) که اخیرا بر روی سنگ ها اجرا می شود در چند دسته کلی می توان قرار داد:
1.پرداخت اسکرچ (scratch):
با استفاده از ابزارهای تخصصی، روی سنگ حکاکی شده و شیارهایی کم عمق و یکنواخت در راستای هم ایجاد میشود. در پرداخت اسکرچ نمای سنگ حالت راه راه خواهد داشت که روی تناژ رنگی و جلوه ظاهری سنگ تاثیر قابل توجهی دارد. می‌توان پرداخت اسکرچ را با انواع فرآوری‌های دیگر ترکیب کرد که هر کدام کاربرد و ظاهر خاص خود را دارند. از ویژگی ها سنگ اسکرچ شده:
- با یک نصب اصولی بعد از اجرا، بند بین سنگ ها دیده نشده و سطح کار یکپارچه به نظر خواهد رسید.
- از آنجا که در پرداخت اسکرچ شیارها بسیار کم عمق هستند، مشکلی از بابت کثیف شدن شیارها و نشستن جرم و گرد و خاک نداشته و به آسانی تمیز میشوند.
- پرداخت اسکرچ را می توان به صورت مورب هم اجرا کرد و نمای متفاوتی از آن را تجربه کرد.
پرداخت اسکرچ را می توان روی سنگ های گرانیت و چینی اجرا کرد و از آنها در نمای ساختمان، فضاهای مرطوب مثل استخرها و... در لابی ها و آب نماها استفاده کرد.
اسکرچ رنگی:
پس از اسکرچ کردن سطح روی سنگ مشکی معمولا سنگ روشن تر (خاکستری) به نظر می رسد. برای معماران و طراحانی که رنگ تیره تر سنگ را در نظر دارند از رنگ های مخصوص اپوکسی استفاده میکنند تا به رنگ موردنظر برسند.
اسکرچ سندبلاست:
در این روش، سنگ اسکرچ شده تحت پاشش ماسه با ذرات سیلیس قرار میگیرد. شیارهای اسکرچ در این روش کمی محو شده و سطح غیر براق و زبر با بافت نسبتاً طبیعی‌تری به دست می آید. این پرداخت برای کف، دیوارها و... بسیار مناسب و چشم نواز است.
2.پرداخت کات:
کات بروکن:
در این روش شیارهای موازی باریک و در فواصل یکسان ایجاد می کنند سپس روی سنگ را با ضربه شکسته و ناهموار می کنند. زیبایی و جذابیت این پرداخت بین معماران طرفداران زیادی دارد. برای این پرداخت نمی توان از سنگ های با ضخامت کم استفاده کرد چراکه تقریبا نصف ضخامت سنگ را برای ایجاد این شیارها در نظر می گیرند و سنگهای نازک در این فرآیند می شکنند. سنگ کات بروکن را می توان برای نمای ساختمان، دیوار لابی، آب نما و حتی برای ساخت دربهای سنگی استفاده کرد.
کات سابیده:
این پرداخت با ایجاد شیارهای موازی بر روی سنگ های ساب خورده انجام می شود. آنچه که جذابیت آن را بیشتر می کند تضاد مات و براقی است که در نتیجه پرداخت ایجاد می شود، یعنی روی سنگ براق و شیارها به دلیل برش مات هستند. (عمق و پهنای شیارهایی که ایجاد می شود بنا به سفارش مشتری می تواند متفاوت باشد). برای نمای ساختمان و فضاهای خارجی می توان از این پرداخت روی سنگ گرانیت استفاده کرد.
کات فلیم:
با ایجاد شیارهای موازی در امتداد طولِ سنگِ فلیم شده، به صورت منظم و با فواصل سفارشی ایجاد میشود. با انجام این پرداخت بر روی سنگ، لغزندگی سطح آن کم و اصطکاک بیشتر خواهد شد. بنابراین علاوه بر فضاهای خارجی و نمای ساختمان می‌توان در رمپ پارکینگ و فضاهایی که ضدلغزش بودن در آن مهم است استفاد کرد.
کات بوشهمر:
این پرداخت هم شبیه به کات فلیم است با این تفاوت که بعد از شیارزنی روی سنگ طبق سفارش مشتری، به جای فلیم کردن از لقمه های بوش همر استفاده می شود. نظم و زیبایی خطوط کات در کنار سختی و خشونت پرداخت بوشهمر ترکیب بسیار جذابی را ایجاد می کنند که می توان برای محوطه، نمای ساختمان و ... از آن استفاده کرد.
کات بروکن سندبلاست:
پرداخت کات بروکن سطح ناهموار، تیز و شکسته دارد که بسیار جذاب است اما گاهی طراحان می خواهند از حجم این ناهمواری و خشونت بکاهند برای همین سندبلاست به کمک کات بروکن می آید که دندانه های شکسته و زبر را ساییده و کمی آن را نرم تر و هموارتر می کند.
کات نامنظم:
ایجاد شیارهای با اندازه و فواصل نامنظم بر روی سطح سنگ، گاهی می تواند تنوع و زیبایی بیشتری به فضای معماری ببخشد.
کات نامنظم سندبلاست:
پس از اجرای کات نامنظم برای اینکه تیزی لبه شیارها نرم تر شود و همین طور رنگ زمینه و شیارها یکدست شود روی سطح سنگ را می سایند و سطح طبیعی تر و متفاوت تری را به دست می آورند.
کات مورب:
این پرداخت همان کات سابیده است با این تفاوت که خطوط به صورت مورب اجرا می شوند. فاصله شیارها از هم، عمق و پهنای آنها می تواند براساس سفارش مشتری متغیر باشد.
کات بروکن رنگی
کات همر رنگی
کات نامنظم چرمی
کات فیلم رنگی
- و...
3.پرداخت کتان:
این پرداخت بر اثر ایجاد شیارهای عمود بر هم و با فواصل منظم ایجاد می شود که یک بافت مشبک و زیبا را برای نماهای مختلف ساختمان به وجود می آورد.
- کتان رنگی: پرداخت به روش کتان بر روی سنگ های گرانیت مشکی، رنگ آن را خاکستری و کمی روشن تر از سنگ خام می کند؛ برای آن دسته از طراحان و افرادی که رنگ تیره گرانیت را بیشتر دوست دارند با رنگ اپوکسی مخصوص رنگ می کنند تا به رنگ موردنظر برسد.
پرداخت راک دیزاین
پرداخت بافت دار
پرداخت لینیل
لاوا دیزاین
- و....
و انواع بی شماری از پرداخت ها (فینیش های) مختلفی که حتی می توان با ترکیب هر یک با دیگری بر روی سنگ های مختلف اجرا کرد.
به طور کلی امروزه کمتر از پرداخت های سنتی روی سنگ استفاده می شود و معماران و طراحان ترجیح می دهند از پرداخت هایی استفاده کنند که بیشتر منعکس کننده بافت طبیعی و اصلی سنگ باشد.
توجه داشته باشید که برخی از اسامی پرداخت هایی که گفته شد ممکن در شرکت های مختلف تولیدکننده سنگ، متفاوت باشند و با نام دیگری ارائه شوند. چرا که بسیاری از فینیش های سنگ جدید بوده و با تغییرات جزئی روی هریک می توان نتایج جذابی به دست آورد، بنابراین هر کدام از تولیدکنندگان سنگ، با توجه به نوع دستگاه مورد استفاده و تغییراتی که روی طراحی پرداخت انجام داده اند ممکن است از اسامی متفاوتی استفاده کنند.
چه عواملی بر انتخاب نوع پرداخت سنگ تأثیر می‌گذارند؟
نوع سنگ:
محل استفاده از سنگ:
زیبایی و طراحی:
میزان نوردهی و بازتاب نور:
مقاومت در برابر خط و خش:
سلیقه شخصی:
انواع روش های پرداخت سنگ
- روش های مکانیکی: در این شیوه با استفاده از دستگاه های ساب زنی و مکانیکی پرداخت سطح سنگ انجام می شود مثل پرداخت صیقلی، مات و چرمی
- ضربه ای: در این روش با استفاده از ضربه و تخریب بخش هایی از سنگ و یا ایجاد شکاف روی سنگ ها، پرداخت سنگ انجام می شود مثل پرداخت های تیشه ای، بوش همر، خطی و پرداخت با شعله
- شیمیایی: در این روش از موادی که اغلب خواص شیمیایی ویژه ای دارند، استفاده می شود. پرداخت با استفاده از اسید یا سندبلاست از این نوع پرداخت می باشند.
استفاده از تکنولوژی CNC در پرداخت سطح سنگ های طبیعی
دستگاه های سی ان سی سنگ با برخورداری از قابلیت های برش خودکار، تکرار پذیری بالا، کاهش خطای نیروی انسانی، انواع طرح های ساده و پیچیده را بر روی سنگ پیاده کرده و پرداخت های جذاب و متفاوتی را روی سنگ ها ایجاد می کند.
۶- لبه زنی سنگ
فرآوری سنگ را نباید محدود به سطح آن دانست. پس از طی شدن مراحلی که اشاره کردیم و پرداخت سنگ، لبه‌های سنگ باید به خوبی پرداخت شوند. این مرحله به کمک چرخ های سنباده و مواد ساینده انجام میشود.
دستگاه‌های لبه زنی لبه‌هایی گرد، نیمه گرد و اریب را برای سنگهای ساختمانی ایجاد می کنند. لبه سنگ های کف و دیوار به شکلی ساده پرداخت میشوند. اما پرداخت لبه سنگ در مواردی هم‌چون سنگ پله، سنگ کابینت و … اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
سخن آخر
فرآوری و پرداخت نهایی سطح سنگ، علاوه بر اینکه زیبایی سنگ را چندین برابر می کند برخی از مشخصات فنی مانند مقاومت سنگ در برابر سایش، شرایط آب و هوایی و لغزندگی را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین سنگ ها علاوه بر رنگ و نقوشی که دارند، بر حسب نوع فرآوری و پرداخت نیز گزینه‌های بیشماری پیش روی ما قرار می‌دهند. مشاوران سولابست، با دانش فنی و تجربی در زمینه انواع سنگ های ساختمانی، می توانند مسیر انتخاب را هموارتر و نتیجه بهتری را ایجاد کنند.
بدون دیدگاه